Những bước để đi qua “Ảnh hưởng đầu đời”

Ngày trước, có lần tôi nghe ở đâu đó một câu mà bây giờ tôi không nhớ rõ, đại ý là: “Bất hạnh thay cho một đứa trẻ, khi quá sớm đã được bắt tay một người nổi tiếng”. Câu nói này làm tôi suy nghĩ. Điều đó có nghĩa là gì? Tại sao bắt tay một người nổi tiếng lại là không may?

Thật ra, trong câu nói này, danh từ “đứa trẻ” mang nghĩa một trẻ vị thành niên chứ không phải trẻ em. Và người nổi tiếng nghĩa là một người có tầm ảnh hưởng. Tôi vẫn còn nhớ, tấm hình minh họa là ảnh Bill Clinton thời trẻ đang bắt tay tổng thống Kenedy. Trong tiểu sử của tổng thống Bill Clinton, các nhà viết sử nói rằng dấu ấn năm 17 tuổi đó đã mang tính quyết định trong cuộc đời của Bill Clinton, khiến ông đặt mục tiêu trở thành người của công chúng.

1. Là thiếu niên, nghĩa là sẵn sàng chịu ảnh hưởng

Khi là một thiếu niên hay một thiếu nữ, cuộc đời con người xảy ra những biến chuyển quan trọng. Các nhà tâm lý học đồng ý rằng, sự phát triển của một thiếu niên sẽ đi qua năm thách thức lớn để bước vào xã hội người trưởng thành, đó là sự thay đổi về sinh học, nhận thức, tâm lý, sự thay đổi về mặt xã hội, và cuối cùng và đạo đức hay tinh thần. Để hoàn tất các bước chuyển giai đoạn này, người trẻ không ngừng tìm kiếm một hình mẫu để bắt chước, một hình mẫu cho họ cảm nhận tất cả sự tốt đẹp của việc trở thành người lớn. Điều này lý giải hiện tượng thanh thiếu niên đu trend, đu idol là một điều hết sức bình thường. Các trend xã hội dù đơn giản như một điệu nhảy hay một câu nói, một bộ trang phục cũng đưa đến cảm giác đặc biệt, thức thời, không bị lạc điệu hay loại trừ. Còn idol đưa tới những phẩm chất mà người trẻ ao ước bắt chước, cho họ một mục tiêu và rộng lớn hơn là một lý tưởng. Những phẩm chất này có thể là giàu có, xinh đẹp, tài năng, địa vị cao, sự nổi tiếng, sự tự do, sự độc đáo hay là lòng tốt, lòng nhân hậu, cũng có thể là tri thức và các đặc điểm khác. Dù là gì đi nữa, nó vạch cho tuổi trẻ một con đường, giúp họ tìm thấy ý nghĩa và sứ mạng, là bệ phóng cho họ vào tương lai, nói một cách rất bình dân là vào đời.

2. Chạm tới vầng hào quang của người khác

Một thanh thiếu niên bắt tay một người nổi tiếng. Điều đó mang hàm ý gì? Người trẻ tiếp xúc với ánh hào quang mà mình chưa hiểu rõ. Một người nổi tiếng là người có tiếng nói, được chú ý, được lắng nghe trong xã hội. Một người có thể nổi tiếng vì nhiều lý do, tốt có, không tốt cũng có. Người ấy làm điều gì đó cực kỳ đặc biệt, ít người có khả năng làm được và sự nổi tiếng là mệnh đề kéo theo. Nhưng cũng có thể người ấy chủ ý đi tìm sự nổi tiếng bằng nhiều cách khác nhau để tận dụng ánh sáng đó cho bản thân họ. Dù sao đi nữa, bắt tay với một người nổi tiếng, chạm tới họ, không phải là điều ai cũng được phép hay có thể làm, nó đòi hỏi một cơ hội đặc biệt nào đó. Mà “đặc biệt” lại là điều người trẻ vô cùng ưa thích.

Tựa như khi chúng ta đứng trước một ngọn đèn pha cực kỳ chói lóa, chúng ta hầu như trở nên mù. Phía sau ánh đèn rực rỡ đó là gì, chúng ta không biết. Người lớn, hoặc những người có kinh nghiệm, có thể suy nghĩ, dừng lại, chậm rãi, nhưng người trẻ rất khó làm thế. Các bạn thường mê mẩn những hình ảnh trên sàn sân khấu, đẹp xinh lấp lánh, những con người đã được lọc qua hàng chục màng lọc truyền thông, lộng lẫy không tì vết. Tại sao là không may? Là bất hạnh? Là bởi vì, thanh thiếu niên có thể tiếp thu mọi thứ từ người nổi tiếng ấy mà không đắn đo, do dự, không cần sàng lọc gì hết. Cũng giống như tình yêu thuở ban đầu, “khi yêu củ ấu cũng tròn” là vậy. Người ta đã từng yêu cầu Britney Spears thay đổi kịch bản một MV của cô khi lúc đầu cô định kết thúc MV bằng một cảnh tự sát, vì sợ rằng các bạn trẻ hâm mộ nữ ca sĩ này có thể làm theo idol của họ. Britney đồng ý và đổi từ cảnh chết thành một cảnh cô đi qua camera và không làm gì hết. Có thể làm cả những điều tiêu cực không cần lý do chính đáng, chỉ cần người họ yêu thích làm thế hoặc muốn họ làm thế là đủ, đó là thanh thiếu niên. Sự nổi tiếng của một người có thể tự động cho phép tất cả những gì người đó làm trở thành đúng hoặc không còn đáng trách nữa, trong mắt những bạn trẻ yêu mến người ấy.

3. Ai cũng cần vỡ mộng

Nhưng nếu quá thận trọng thì làm gì còn đam mê, còn gì là tuổi trẻ, còn gì là kinh nghiệm và kỉ niệm đáng nhớ? Bởi vậy, có phải ai cũng cần một lần vỡ mộng? Ta lớn lên với hình mẫu đầu đời là cha và mẹ. Thế nhưng, lần đầu tiên thấy cha hoặc mẹ cư xử không đúng, trong lòng đứa con đã có những rạn nứt đầu tiên. Trong series phim truyền hình Ginny and Georgia, Ginny là đứa con gái lớn của Georgia, khi cô phát hiện ra mẹ mình đã không từ một thủ đoạn nào để nuôi sống mình, cô hét lên trong tuyệt vọng: “Mẹ phải là người tốt, vì mẹ là mẹ của con, con cần mẹ là người tốt!” Chúng ta trở thành người lớn khi chúng ta vỡ mộng. Thực tế có vẻ chua chát nhưng lại là sự thật. Phía sau ánh hào quang mà bạn và tôi từng tôn thờ, có thể còn có bóng tối. Và thần tượng nào cũng có buổi chiều hoàng hôn. Tuổi trẻ cần đi qua tất cả những thứ đó mà vẫn an toàn, hay nói cách khác, bị vỡ mộng nhưng vẫn là mình, vẫn chưa mất mát đến độ không còn gì lành lặn nữa, có thể bị tổn thương nhưng không phải là không thể chữa lành. Vậy đâu là những bước chữa lành, đâu là con đường phải đi để vượt qua sức mạnh của những ảnh hưởng đầu đời?

4. Đi qua mà không gãy đổ

Chúng ta mang trong mình những ảnh hưởng đầu đời, những cái bắt tay định mệnh với một hình mẫu nào đó, những tiếp chạm khó quên với tình yêu đầu tiên, với ý tưởng đột phá đầu tiên, với ý thức hệ nuôi dưỡng chúng ta, với bầu khí của thời đại mà chúng ta được cưu mang. Có những ảnh hưởng tốt, lại có những ảnh hưởng xấu, tích cực và tiêu cực đôi khi quyện lẫn, đan xen. Vượt qua hình ảnh phủ bóng trên quãng đời niên thiếu của chúng ta là một cuộc hành trình lớn, một chuyến đi dài, đôi khi kéo tới quá nửa đời người. Để thoát khỏi một sự lộng lẫy giả tạo, hay một giấc mộng đã xa, là một nỗ lực đòi hỏi sự hiểu biết sâu xa, một sự kiên trì không ngừng diện đối diện để nhìn thẳng vào cái gì hay ai đã gây cho tôi ngần ấy những ảnh hưởng và sức nặng của ảnh hưởng đó.

Trước tiên, chúng ta cần phân biệt, việc nhìn nhận và thoát khỏi ảnh hưởng của một “người nổi tiếng” nào đó không có nghĩa là phủ nhận sự hiện diện của họ. Giống như việc chúng ta tỉnh lại sau một cơn say, không có nghĩa là cơn say đó không có ý nghĩa gì, có thể nó đã đóng một vai trò nào đó, giúp chúng ta đi qua một đoạn gập ghềnh, quên đi một vài đau khổ, giảm đi một chút nhọc mệt… Đây là việc cân bằng lại cuộc sống sau khi dành rất nhiều thời gian để đi dưới tầm ảnh hưởng của ai đó hay một lý tưởng nào đó mà chúng không giúp chúng ta tới cùng, nghĩa là không đủ sức mang vác chúng ta đi tới cùng đích mà chúng ta mong muốn cho đời mình. Bởi vậy, bạn phải cần rất nhiều can đảm, lại cũng cần thật nhiều sự dịu dàng. Can đảm đối diện với điều làm bạn thấy tù túng, ngột ngạt hoặc đè nén bạn ở mức độ nào đó, dịu dàng với bản thân để chuyển mình. Cần phải lớn lên mà không gây ra quá nhiều gãy đổ, cần phải bước tới mà không làm đau những ai yêu thương mình.

Bước đầu tiên cũng là bước quan trọng nhất. Nhìn và thấu hiểu. Là trả lời những câu hỏi: Điều gì đã xảy ra với tôi khi tôi còn là một đứa trẻ mới lớn? Cái gì đã làm tôi say đắm ngay khi tôi chưa thực sự hiểu? Tôi đã cảm thấy thế nào và nay tôi thế nào (về sự kiện, sự việc, con người đó)? Trước đây và bây giờ, tôi thay đổi ra sao (qua sự việc, sự kiện, tương quan đó)? Có lẽ trong bối cảnh xã hội chúng ta sống, trầm ngâm ngẫm nghĩ những câu hỏi loại đó thì chỉ có thiểu số những người hướng nội. Nhưng sự thật là, ai muốn thực sự trưởng thành cũng đều cần nhiều giây phút lặng. Còn nếu không thể trả lời? Có lẽ bạn cần thêm thời gian, nhưng hãy minh định rõ trong đầu, mình sẽ mang những câu hỏi đó cho tới khi tìm được giải đáp thỏa đáng.

Điều thứ hai là hãy làm một cái gì mang tính trung gian để biểu lộ chính mình. Tại sao cần thể hiện mình ra bên ngoài sau khi đã nhìn vào bên trong? Tất cả những gì chưa biểu tỏ ra thì còn chưa có hình dạng. Biểu lộ ra, dù là cho chỉ mình mình thấy, hoặc với vài người quen biết, hoặc với cả thế giới, đều rất quan trọng. Bạn có thể viết nhật ký, vẽ hình, đục đẽo nắn đúc các sản phẩm, thậm chí là thu âm, kể chuyện cho bạn bè, hoặc thăng hoa hơn, làm một cái gì đó mang tính nghệ thuật như âm nhạc, mỹ nghệ, viết sách… Đừng đợi mọi thứ phải rõ ràng. Đừng đợi sự hiểu biết của bạn trở nên hoàn hảo. Cứ bộc lộ ra và cho phép điều còn ẩn khuất dẫn dắt bạn.

Điều thứ ba, hãy lập kế hoạch cho sự thay đổi. Chuẩn bị cho cuộc vượt qua. Bước tới giai đoạn lột xác. Đây quả thực là điều khó khăn nhưng thật sự đáng giá! Khi lượng đến một mức nào đó sẽ dẫn tới sự thay đổi về chất. Khi nung nấu ủ ấp những tâm tư đủ lâu, bạn sẽ thấy việc nhảy qua đoạn trũng không còn quá khó khăn. Chỉ là bạn chưa sẵn sàng, chứ không có núi nào không thể trèo qua. Tất cả chúng ta đều có “nhịp” của mình. Việc của mỗi người là tìm ra nhịp đó và trở thành người bạn tốt nhất của chính mình, biết mình cần làm gì và tự nâng đỡ mình như một cây cầu tự nâng đỡ chính nó, để rồi sau đó, có khả năng nâng đỡ những người khác.

Để Kết

Tôi đã đi qua một số giông tố trong những ngày tưởng chừng bình thường. Tôi đã thấy trái tim mình vỡ ra khi còn là một thiếu niên, lần đầu tiên hiểu rằng đa số người lớn đều nói rồi để đó, chỉ có số ít nhớ họ đã nói gì. Tôi lớn lên và thấy tuổi thiếu niên của mình thật mãnh liệt, một sự sống dồi dào vọt lên trong thời niên thiếu và đẩy tôi đi suốt cuộc hành trình dài. Tôi hiểu thật nhiều về tâm hồn của người trẻ, vì tôi luôn nhớ sự trẻ trung ấy của lòng tôi. Tôi đang học cùng các em và để các em dạy tôi thật nhiều điều. Tôi yêu tuổi trẻ của mình, nhờ nó mà tôi lớn lên. Nhưng tôi cũng thấm thía rằng, không ai đi qua nó mà không mang một vài vết thương. Tôi đã băng bó vết thương riêng mình, còn bạn thì sao?